W gmachu Wyższego Seminarium Duchownego w Ełku 25 maja 2021 r., odbyło się konferencyjno-dyskusyjne spotkanie pt. „Formacja do kapłaństwa w Wyższym Seminarium Duchownym w Ełku w perspektywie nowego Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia”. Pierwotnie konferencja miała się odbyć jeszcze w Wielkim Poście, ale obostrzenia pandemiczne uniemożliwiły zorganizowanie takiego forum. W konferencji i debacie udział wieli biskupi: ks. bp. Jerzy Mazur, biskup ełcki i ks. bp. Adrian Galbas, biskup pomocniczy diecezji ełckiej oraz Siostry Zakonne i Kapłani z grona profesorów i wykładowców WSD w Ełku. Gośćmi i głównymi prelegentami byli: ks. dr Tomasz Trzaskawka, kapłan archidiecezji gnieźnieńskiej, ojciec duchowny w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie i przede wszystkim Przewodniczący Sekcji Stałej Formacji Kapłańskiej przy Komisji Duchowieństwa KEP. Brał On udział w konferencji on-line. Drugim prelegentem był rektor Śląskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Katowicach, ks. dr Marek Panek, też zaangażowany mocno w prace zespołu przygotowującego nowe zasady i wymogi formacji do kapłaństwa w Polsce. Konferencję przygotował (przy pomocy alumnów i współpracowników) i poprowadził ks. dr Antoni Skowroński, rektor WSD w Ełku.
Jak wiemy dnia 8 grudnia 2016 r. został opublikowany przez Watykan dokument pt. „Dar powołania do kapłaństwa” czyli nowe „Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis”. Zastąpiło ono „Ratio….” z 1985 r. i zaproponowało dużo zmian w dotychczasowej formacji seminaryjnej. Jest to dokument przeznaczony dla Kościoła na całym świecie. Uwzględnia zmiany kulturowo cywilizacyjne, a nade wszystko religijne, które zaszły w ostatnich dekadach, a także oczekiwania i propozycje różnych Konferencji Episkopatów i Wspólnot kościelnych z całego świata. Ten watykański dokument zobligował krajowe episkopaty do wypracowania swoich własnych norm i zasad formacyjnych. Stał się on zatem inspiracją do opracowania polskiego dokumentu pt. „Droga formacji prezbiterów w Polsce. Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia”. Jego redagowaniem zajął się powołany przy KEP Zespół ds. przygotowania nowych zasad formacji kapłańskiej w Polsce, który działał przy Komisji Duchowieństwa pod przewodnictwem bp. Damiana Bryla, od niedawna biskupa kaliskiego.
Zasadnicza idea formacji do kapłaństwa na nowych warunkach polega na tym, by „(…) formować uczniów misjonarzy, «zakochanych» w Nauczycielu, pasterzy «o zapachu owiec», którzy żyją pośród nich, aby im służyć i nieść im Boże miłosierdzie. Dlatego jest konieczne, aby każdy kapłan zawsze czuł się uczniem w drodze, stale potrzebującym całościowej formacji”. Formacja seminaryjna staje się pierwszym etapem permanentnej formacji kapłańskiej trwającej przez całe życie. W polskim dokumencie mówi się o formowaniu człowieka i chrześcijanina, który ma być uczniem Chrystusa, ma się do Niego upodobnić, by wreszcie zostać pasterzem. Została tu użyta oryginalna i piękna kategoria papieża Franciszka: uczeń-misjonarz. Droga formacji podstawowej w seminarium duchownym obejmuje teraz cztery etapy: etap propedeutyczny, etap stawania się uczniem Jezusa, etap upodabniania się do Chrystusa i etap pastoralny. Rektor wraz z moderatorami, zwłaszcza Ojcem duchownym, poprzez towarzyszenie, rozmowy i skrutynia, będzie oceniał na którym etapie jest dany kandydat do kapłaństwa. Ta weryfikacja wymaga jeszcze odpowiednich narzędzi i kryteriów, które trzeba wypracować i przyjąć, zapisując w nowym dokumencie nazwanym planem wychowawczym – zwrócili na to uwagę prelegenci i słuchacze. Dodatkowo od strony kanoniczno-administracyjnej, należy znowelizować statuty i regulaminy seminariów duchownych, a rektorzy seminariów będą dokonywać corocznego przeglądu funkcjonowania nowych zasad.
Ks. Tomasz Trzaskawka zaprezentował bardzo merytorycznie założenia i wizje nowych zasad formacji kapłańskiej w Polsce. Mówił o oczekiwaniach i potrzebie jeszcze bardziej integralnego i indywidualnego prowadzenia kleryków ich drogą powołania do kapłaństwa. W tych zmianach ważna jest też akceptacja, lepsze poznanie zasad ale i siebie samego przez moderatorów. Potrzebna jest zatem ciągła „formacja formatorów”. Następnie ks. rektor Marek Panek podzielił się doświadczeniem prowadzenia okresu propedeutycznego (w zasadzie roku propedeutycznego) w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Katowicach. Okres ten co prawda wydłuża formacje, ale daje dużo nowych możliwości integracji grupy, lepszego poznania siebie samego, pracy nad swoją osobowością i ewentualnymi słabościami czy brakami a także jest sposobnością wyrównania podstawowej wiedzy humanistycznej i kultury oraz uzupełnienie braków w wiedzy religijnej. Jest to czas dodatkowego rozeznania i weryfikacji powołania. Ten etap poprzedzający wstąpienie do seminarium jest wyłączony z systemu uniwersyteckiego (chociaż są prowadzone różne zajęcia intelektualne) i odbywa się poza budynkiem seminaryjnym. Potrzeba takiego okresu, zdaniem prelegentów, wynika z faktu osłabienia religijności młodych ludzi i wydłużającego się czasu dojrzewania emocjonalnego i społecznego młodych ludzi. Często chodzi też o nabycie podstawowych umiejętności funkcjonowania w codziennym życiu, np. sprzątania, prania, gotowania… Okres ten pozwala także rozeznać i zacząć wyrównywać różnego rodzaju braki emocjonalne i deficyty osobowościowe, wynikające chociażby z tej przyczyny, że wielu kandydatów do seminariów pochodzi dzisiaj z rodzin rozbitych lub niepełnych.
Trzeba stwierdzić, że dzisiejszy kandydat do seminarium, a co za tym idzie i do kapłaństwa, jest daleki od ideału. I po to jest potrzebny ten czas wzmożonej pracy i modlitwy, formacji ludzkiej, duchowej i intelektualnej, a na koniec pastoralnej, aby za pomocą łaski Bożej, pomocy formatorów i osobistego wysiłku, osoba powołana mogła zmienić swój „duchowy portret” i stać się godnym Chrystusa naśladowcą i uczniem.
Konkluzją spotkania było stwierdzenie, że pomimo dużych nakładów pracy i potrzeby mentalnej zmiany formatorów i przełożonych, musimy w Wyższym Seminarium Duchownym zacząć wdrażać ten nowy kanon wymogów i zaleceń formacyjnych. Przygotowujemy się zatem do tych zmian, czyniąc co możemy, aby one nie były „zmianami dla samych zmian”, lecz przyniosły pożyteczny i błogosławiony owoc w postaci gorliwych, pobożnych, wiernych i otwartych na bożego Ducha kandydatów do święceń kapłańskich. Równolegle prosimy „Pana żniwa” o nowe i dobre powołania kapłańskie do naszego diecezjalnego seminarium duchownego w Ełku.
Ks. Antoni Skowroński – rektor WSD w Ełku